14 KASIM DÜNYA DİYABET GÜNÜ
14 KASIM 2025
14 KASIM DÜNYA DİYABET GÜNÜ
Diyabet, dünya genelinde en hızlı artış gösteren kronik hastalıklar arasında yer almaktadır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre, 2023 yılı itibarıyla 540 milyondan fazla yetişkin diyabet ile yaşamaktadır ve bu sayının 2045 yılına kadar 780 milyona ulaşacağı tahmin edilmektedir. (1). Her yıl 14 Kasım’da kutlanan Dünya Diyabet Günü, bu hastalığa dikkat çekmek, erken tanı ve önleme bilincini artırmak amacıyla düzenlenmektedir.
TİP 1 DİYABET NEDİR?
Tip 1 diyabet, pankreastaki insülin üreten beta hücrelerinin bağışıklık sistemi tarafından yok edilmesi sonucu ortaya çıkan kronik bir metabolik hastalıktır. Bu süreç genellikle otoimmün mekanizmayla gerçekleşir ve kişinin vücudu insülin üretemez hâle gelir.
Tip 1 diyabet genellikle çocukluk, ergenlik veya genç yetişkinlik döneminde başlar, ancak her yaşta görülebilir. Tedavi için yaşam boyu insülin uygulaması gereklidir. Belirtileri arasında sık idrara çıkma, aşırı susama, hızlı kilo kaybı, yorgunluk ve bulanık görme yer alır. (2).
TİP 2 DİYABET NEDİR?
Tip 2 diyabet, vücudun insülini etkili kullanamaması (insülin direnci) ve/veya pankreasın yeterli insülin üretememesi sonucu ortaya çıkan kronik bir metabolik hastalıktır. Genellikle yetişkinlik döneminde görülse de günümüzde çocuklarda ve ergenlerde de artan bir sıklıkla tanı konmaktadır.
Tip 2 diyabet, yaşam tarzı faktörleri, genetik yatkınlık, obezite ve fiziksel inaktivite ile yakından ilişkilidir. Hastalığın başlangıcı genellikle sinsi olduğundan, bazı bireylerde yıllarca belirti görülmeyebilir. Yaygın belirtiler arasında aşırı susama, sık idrara çıkma, yorgunluk, bulanık görme ve yavaş iyileşen yaralar yer alır. Tedavisi diyet ve yaşam tarzı değişiklikleri, gerekirse oral antidiyabetik ilaçlar ve bazı durumlarda insülin uygulamasını içerir. (2).
DİYABETTE BESLENME NASIL OLMALI?
Diyabet yönetiminde beslenme, kan şekeri kontrolünü sağlamak ve komplikasyon riskini azaltmak için en temel yaklaşımdır. Uygun beslenme, yalnızca kan şekeri dalgalanmalarını önlemekle kalmaz; aynı zamanda kalp sağlığı, böbrek fonksiyonları ve ideal vücut ağırlığını korumada da kritik rol oynar.
- Karbonhidratların Kalitesi ve Miktarı
Kan şekerini en çok etkileyen besinler karbonhidratlardır. Kompleks karbonhidratlar, glisemik indeksi düşük gıdalar (tam tahıllar, yulaf, baklagiller, sebzeler) tercih edilmelidir.
Basit şekerlerden (şekerlemeler, tatlılar, gazlı içecekler) kaçınılmalı, karbonhidratlar öğünlere dengeli şekilde dağıtılmalıdır. Bu yaklaşım kan şekerinin ani yükselmesini önler.
Lifli gıdalar (sebze, meyve, tam tahıllar) sindirimi yavaşlatır ve glukoz emilimini dengeler.
Günde 25–35 gram lif, özellikle postprandiyal (yemek sonrası) kan şekeri kontrolü için önemlidir.
- Protein ve Sağlıklı Yağlar
Protein kaynakları (balık, tavuk, baklagiller) kan şekeri üzerinde minimal etki yapar ve tokluk sağlar.
Sağlıklı yağlar (zeytinyağı, avokado, ceviz, badem) kalp-damar sağlığını destekler.
Doymuş ve trans yağlardan kaçınmak diyabetin kardiyovasküler risklerini azaltır.
Rafine şeker ve işlenmiş gıdalar kan şekerini hızla yükseltir. Bu nedenle sınırlanmalıdır.
Tuz tüketimi günde 5 gramı geçmemelidir; aşırı tuz hipertansiyon riskini artırır.
- Öğün Düzeni ve Porsiyon Kontrolü
Düzenli öğünler ve ara öğünler kan şekeri dalgalanmalarını azaltır.
Porsiyon kontrolü ile fazla kalori alımı önlenir, kilo yönetimi ve insülin duyarlılığı desteklenir.
- Sıvı Alımı ve Fiziksel Aktivite
Gün boyunca yeterli su tüketimi sağlanmalıdır.
Düzenli fiziksel aktivite, insülin duyarlılığını artırır, kan şekeri kontrolünü iyileştirir ve kalp sağlığını destekler. (3).
DİYABET HASTALARINDA KAN ŞEKERİ SEVİYESİNİ KORUMAK ÇOK ÖNEMLİDİR. BUNU SAĞLAMAK DENGELİ BESLENME İLE MÜMKÜNDÜR. AZ AZ VE SIK SIK BESLENMENİN YANINDA KARBONHİDRAT TÜRÜ VE MİKTARINA DİKKAT EDİLEREK ÖĞÜNLER TÜKETİLMELİDİR. DİYETİSYENLER TARAFINDAN OLUŞTURULMUŞ DİYET LİSTELERİYLE KAN ŞEKERİ YÖNETİMİ KOLAYLIKLA SAĞLANABİLİR.
UZMAN DİYETİSYEN AYŞENUR FİŞEK
DİYETİSYEN MELTEM TORTOP
KAYNAKLAR
1- World Health Organization. (2023). Diabetes fact sheet. World Health Organization.
2- American Diabetes Association. (2024). Classification and Diagnosis of Diabetes: Standards of Medical Care in Diabetes—2024. Diabetes Care, 47(Suppl. 1), S17–S28.
3- American Diabetes Association. (2024). Nutrition Therapy for Adults With Diabetes or Prediabetes: Standards of Care in Diabetes—2024. Diabetes Care, 47(Suppl. 1), S98–S110.