D VİTAMİNİ DEĞERİ NEDEN HEP DÜŞÜK ÇIKAR?
07 EYLÜL 2025
D VİTAMİNİ DEĞERİ NEDEN HEP DÜŞÜK ÇIKAR?
D vitamini; yağda eriyen vitaminler arasında yer almakta olup hem besinlerle dışarıdan alınmaktadır hem de endojen olarak biyolojik ortamda sentezlenmektedir. Diyetle alınan D vitamini, bitkilerde bulunan ergokalsiferol (vitamin D2) ve hayvan dokularında bulunan kolekalsiferol (vitamin D3) şeklinde alınabilmektedir. En önemli D vitamini kaynağı ise; endojen olarak Ultraviyole B (UVB) ışınlarının deride fotokimyasal olarak 7 dehidrokolesterolden vitamin D3 (kolekalsiferol) oluşturmasıdır. (1).
Serum 25-Hidroksivitamin D seviyesi;
≤10 ng/ml ise; ciddi eksiklik,
10-20 ng/ml ise; eksiklik,
20-30 ng/ ml ise; yetersizlik,
≥30 ng/ ml ise; yeterli,
40-50 ng/ml ise; ideal,
>150 ng/ml ise; toksik olarak kabul edilir. (2).
SİZİN DE D VİTAMİNİ DEĞERİNİZ DÜŞÜK MÜ?
Yağlı balıkların dışında hiçbir besin kaynağı, normalin üzerinde tüketilmiş olsa bile, D vitamini gereksinmesini karşılayamaz. Yani D vitamininden zengin olan süt, yumurta, karaciğer gibi besinlerin normal tüketimiyle gereksinim altında kalınmaktadır. Morina balığı, somon, sardalya gibi yağlı balıklar en iyi kaynaklardır. Haftada 3-4 kez yağlı balık yemek yetişkin bireyin gereksinmesini karşılayabilir…. Ancak bu tüketim miktarı pek de mümkün olmayabilir! (3).
PEKİ HANGİ NEDENLER D VİTAMİNİ EKSİKLİĞİNE SEBEP OLUR?
Yetersiz Güneş Işığı Maruziyeti: Azalmış deri sentezi, güneş koruyucu kullanımı, deri grefti uygulamaları, mevsim ve enlem değişiklikleri, tesettür tercihi. Koyu tenli insanlarda yüksek oranda bulunan melanin, UVB ışınlarının emilimini bloke eder.
Nutrisyonel Eksiklik: Bebek, çocuk ve yaşlılarda sıklıkla görülen bu durum, hastalıklara bağlı gıda kısıtlamaları, barsaklardan emilim azalması ve yetersiz beslenme gibi nedenlerle ortaya çıkabilmektedir. 0-24 ay arası çocuklar, adolesanlar, doğurganlık çağındaki kadınlar, yaşlılar, gebe ve emzikli kadınlar D vitamini eksikliği açısından risk taşımaktadır.
Emilimi Engelleyen Hastalıklar: Bazı hastalıklar (çölyak hastalığı, crohn hastalığı ve kistik fibrozis..vs) barsaklarda, D vitamini emilimini engellerken, obezite tedavisinde uygulanan gastrik bypass ameliyatları sonrasında da görülebilir.
İlaçlar: İlaçlara bağlı artmış hepatik katabolizma etkili olmaktadır. Bunun yanında glukokortikoidler (metabolizmayı bozarak), fenitoin, fenobarbital (karaciğerde etkin forma dönüşümü engelleyerek), orlistat, kolestiramin (barsaklardan emilimi engelleyerek), karbamazepin, izoniazid, teofilin, rifampin, antiretroviral tedavi ajanları gibi pek çok ilaç D vitamini metabolizmasını etkileyebilmektedir.
Karaciğer ve Böbrek Hastalıkları: Karaciğer (KC) hastalığına bağlı bozuk hidroksilasyon, Evre 4-5 kronik böbrek yetmezliğine bağlı 1,25(OH)2D3 yetersiz üretim ve nefrotik sendromda görülen 1,25(OH)2D3 ve VDBP renal kayıpları dolayısıyla ortaya çıkabilmektedir.
Metabolik Eksiklikler: Herediter vitamin D dirençli rikets veya obezite gibi kalıtsal olan/olmayan birçok hastalık D vitamini eksikliğiyle beraber gözlemlenmektedir. Obezitede; yağda çözünen D vitamini dolaşıma katılmak yerine yağ dokuda depo edilir. (4).
BU FAKTÖRLERDEN HANGİSİNİN D VİTAMİNİ YETERSİZLİĞİNE NEDEN OLDUĞUNA BESLENME UZMANI EŞLİĞİNDE KARAR VERİLİP, BUNA GÖRE TIBBİ BESLENME PROTOKOLÜ UYGULANABİLİR!
Endokrin Topluluğu kendi uygulama rehberlerinde;
İnfantlarda ilk bir yıl için günlük 400- 1000 IU (2000 IU’ye kadar güvenli),
1-18 yaş arasındaki çocuk ve adölesanlar için günlük 600-1000 IU (4000 IU’ye kadar güvenli),
18 yaş üzeri erişkinler için ise günlük 1500-2000 IU (10,000 IU’ye kadar güvenli) D vitamini desteği önermektedir. (5).
D VİTAMİNİ SEVİYELERİNİ YÜKSELTMEK İÇİN GÜNEŞ IŞIĞINDAN FAYDALANMA VE DENGELİ BESLENME OLDUKÇA ÖNEMLİ. GEREKTİĞİNDE UZMAN KONTROLÜNDE TAKVİYE DE DÜŞÜNÜLEBİLİR!
UZMAN DİYETİSYEN AYŞENUR FİŞEK
DİYETİSYEN MELTEM TORTOP
KAYNAKLAR
1- Champe PC, Harvey RA, Ferrier DR. Biyokimya. Çeviri Editörü: Ulukaya E. Lippincott’s Illustrated Reviews Serisinden. 3. Baskı. Nobel Tıp Kitapevleri; 2007.
2- Öçelik, D. Ç. (2012). D vitamini. Türk Tıp Dergisi, 6(2), 61-67.
3- Baysal, A. (2014). D vitamini ve Sağlığımız. Beslenme ve Diyet Dergisi, 42(2), 89-90.
4- Çimen, M. B. Y., & Çimen, Ö. B. (2016). Obezite ve D vitamini. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(2), 102-112.
5- Wacker M, Holick MF. Vitamin D-Effects on Skeletal and Extraskeletal Health and the Need for Supplementation. Nutrients 2013;5:111-48.