MENSTRUASYON DÖNGÜ SIRASINDA HORMONLARIN İŞTAH YÖNETİMİ ÜZERİNE ETKİSİ
MENSTRUASYON DÖNGÜ SIRASINDA HORMONLARIN İŞTAH YÖNETİMİ ÜZERİNE ETKİSİ
Menstruasyon Nedir?
Hormonal değişikliklerle birlikte üreme çağında menarş ile başlayıp menopoza kadar devam eden, endometrium tabakasının periyodik olarak dökülmesi ile dışarı atılan kanamaya menstruasyon denilmektedir. Yaklaşık her 28 günde bir tekrarlanan bu sürecin 21-35 günde bir olması da normal olarak kabul edilmektedir. Menstruasyon genellikle 10-12 yaşlarında başlayıp, 45-50 yaşlarında sona ermektedir. Menstruasyon kadınlığın en önemli işlevlerinden birisi olup kadınları ilgilendiren cinsel sorunların başında yer almaktadır. Kadın hayatının yarısı menstruasyon süreci ve bu sürece yönelik fiziksel, davranışsal ve duygusal değişikliklerle seyreden sorunlarla geçmektedir.
Menstruasyon döngü sırasında en çok şikayet ettiğimiz ve kendimizi durduramadığımız durumların başında da iştah artışı- iştah kontrolü sağlayamama gelmektedir. Peki buna neler sebep olmaktadır?
Yağsız vücut dokusunun önemli bir oranı sudan oluştuğu için, kadınlarda menstruasyon dönemi boyunca vücut suyunda oluşan değişikliklerin vücut bileşimini etkileyeceği düşünülmektedir.
Hormonlar
Hormon düzeylerinin organizmada değişmesi, folikülar (proliferatif) ve luteal (sekretuar) olarak iki faz halindedir. Fazlarda önemli rol oynayan hormonlar; foliküler situmulan hormon (FSH), luteinleştirici hormon (LH), östrojen ve progesterondur. Hipofiz ve hipotalamus bezlerinin, överler ve uterusun hormonlar aracılığı ile karşılıklı etkileşimi de ovulasyonu oluşturur. Çevre koşulları, ısı - ışık, stres ve beslenme hormon salgısını etkilerken; hormonlar da vücutta iştah, vücut ısısı, böbrek - bağırsak fonksiyonları gibi çeşitli değişiklikler oluştururlar.
FSH: Hipofiz ön lobundan salgılanan hormondur. Glikoprotein yapısına sahiptir ve %7,4 oranında karbonhidrat içerir. Salınımı hipotalamustan salgılanan Follicul Stumulating Hormon-Releasing Factor (FRF) kontrolü altındadır.
LH: Hipofiz ön lobundan salgılanan hormondur. Glikoprotein yapısına sahiptir ve %6 oranında karbonhidrat içerir. Buna interstisyel hücre stimüle edici hormon (ICSH) de denir.
Bu hormon follikülün olgunlaşması ve yumurtanın follikülden dışarı çıkması için gereklidir. Bu hormon bulunmazsa ovulasyon son safhasına erişemez yani yumurtlama denilen olay meydana gelmez.
Östrojen:Eşeysel ve üreme organlarındaki hücrelerin büyüme ve çoğalması sağlar, puberti döneminde dişilik özelliklerinin gelişimi ve puberti sonrası bu organların gelişmiş durumda devam etmesini sağlar, dış cinsiyet organlarının gelişimi sağlayıp dişiye has sekonder eşeysel karakterlerin oluşumu destekler, dişiye özgün vücut biçimi oluşmasını sağlama vb. görevleri vardır.
Progesteron: Gebelikte daha çok plasentadan salgılanan progesteron, uterusu gebeliğe hazırlar ve gebeliğin devamını sağlar, ovidukt ve endometriyal bezlerin salgılarını kamçılayarak gelişmekte olan embriyo için besin maddeleri implantasyon öncesi hazırlanmış olur. Aynı zamanda uterus kasılmalarını azaltarak gebede düşük yapmayı önler.
Menstrual Dönemde İştah Artışı
Genel olarak hormonların hepsi üreme ve gelişmenin devamlılığı için vücutta salınan hormonlar olarak görülmektedir. Fakat yapılmış bir takım araştırmalara göre kadınlardaki besin alımı östrojen düzeyi ile ilgili olup, düzey düşük olduğunda besin alımında artma, yüksekliğinde ise azalma olduğu gösterilmektedir. Buna göre ovulasyonda iştahta azalma görülecektir. Premenstrual iştah artışın ise, karbonhidrat toleransına bağlı olabileceği düşünülmektedir.
Aynı zamanda siklus döneminde besin tüketimde de bazı belirli farklılıklar gözlenmiştir. Sebze ve meyve tüketimine karşı istek her dönemde birinci sırayı alırken, şeker ve tatlılara karşı istek menstruasyon öncesi artmış, menstruasyon sonrası ise, yumurta, et ve türevlerine karşı olan istek artışı gözlemlenmiştir. Araştırmalara göre, kadınların luteal ve folikular fazda şekerli madde istekleri glikoz yüklemesi ile ölçüldüğünde, menstruasyon öncesi isteğin arttığı gözlenmiştir. Diğer bir araştırmaya göre de post/pre menstruasyon evrelerde karbonhidrat alımının % 51.6 ve °/o 56.4 oranında olduğu belirtilmiştir.
Ülkemizde yapılan bir çalışmada, kadınların %71’inin menstruasyon öncesinde karın bölgesinde şişkinlik olduğunu saptamıştır.
Bir diğer konu ise, bazı araştırmalarda her ne kadar menstruasyon öncesi kadınların gerçekte şişmanlamadığı, ancak şişmanladığı hissine kapıldıkları söylense de araştırmalarda menstruasyon öncesi ve sonrası arasında deneklerin ağırlıklarında artış gözlenmiştir.
Uzm. Dyt. Ayşenur Fişek
KAYNAKÇA
- Taşkın L. Doğum ve Kadın Sağlığı Hemşireliği. Ankara: Sistem Ofset Matbaacılık; 2002.
- Büyükören A. Siklus ve Menstruasyon. İstanbul: JinekolojiNobel Tıp Kitabevi; 2004.
- Turfaner N. İstanbul Fatih Bölgesinde Menarş Yaşını Etkileyen Faktörler. Doktora Tezi İstanbul, 2008.
- Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması 2008. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Ankara, 2009.
- Turan T, Ceylan S. 11-14 Yaş Grubu İlköğretim Öğrencilerinin Menstruasyona Yönelik Bilgileri ve Uygulamaları. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi 2007; 2 (6): 41-54.
- Çukurovalı, Soykurt, S., 20-45 Yaş Arası Kadınlarda Menstrüal Siklusun Her Üç Döneminde (Menstrüal Dönem Öncesi, Menstrüal Dönem ve Menstrüal Dönem Sonrası) Beslenme Alışkanlıklarının Belirlenmesi, 2016
- Aksoy, M., Semerci, E., Menstruasyon Devrelerin Kadınların Ağırlık, Beslenme Alışkanlığı, Fizyolojik ve Psikolojik Durumlarına Etkisi, 1988
- Temur, M., Çift, T., Aktaş, F., N., Yılmaz, Ö., Balcu, U., G., Dündar, B., Üstünyurt, E., Disfonksiyonel Uterin Kanamalı Kadınlarda Hemogram ve Hormon Parametrelerinin Karşılaştırılması, 2017
- Bozkurt, S., Postmenopozal Hastalarda Vücut Kitle İndeksi ve Hormon Profilinin Endometriyal Kalınlığa Etkisi