KARACİĞER YAĞLANMASI
Non-Alkolik Yağlı Karaciğer Hastalığı (NAYKH=alkole bağlı olmayan yağlı karaciğer hastalığı), karaciğerde normalden fazla yağ birikmesi sonucu görülür. Bu durumda karaciğerde aşırı yağ birikmesinin sebebi alkol değildir.
Alkole bağlı olmayan yağlı karaciğer hastalığının iki çeşidi vardır: Basit Yağlanma ve NASH (Non-Alkolik SteatoHepatit). NASH siroza ilerleyebilen bir hastalık olduğundan çok daha önemlidir. Basit yağlanma ise sıklıkla ilerleyici değildir ve genellikle önemli bir sağlık problemine yol açmaz. Hastalara yağlı karaciğer hastalığı teşhisi konduğunda gerçekte ya basit yağlanması vardır ya da NASH hastalığı vardır. Ancak basit yağlanmanın önüne geçilmemesi tabloyu ciddi bir duruma sokabilmektedir.
Tüm kılavuzlar yaşam tarzı değişikliklerini içeren ağırlık kaybı, diyet değişiklikleri ve fiziksel aktivitenin yağlı karaciğer hastaları için ilk seçenek olması gerektiği konusunda fikir birliği içerisindedir. Kilo kaybını hedef alan, negatif enerji dengesinin sağlanması, yağ ve karbonhidrat alımının azaltılması ve fiziksel aktivitede artış temel tedavi yaklaşımıdır.
Son dönemde yapılmış çalışmalarda, enerji kısıtlaması ve egzersiz ile ılımlı bir ağırlık kaybının hem biyokimyasal bulgular hem de yağlanma üzerine olan olumlu etkisi gösterilmiştir. Ancak hızlı ağırlık kaybının karaciğere sunulan yağ miktarında ve hastalığın ilerleyişinde artışa yol açabileceği unutulmamalıdır.
Amerikan Gastroenteroloji Derneği (AGA) tarafından 2002 yılında yayınlanan obezite tedavisi önerilerinde yağlı karaciğer tablosu ileri aşamada olmasa dahi obezite komplikasyonları içinde tanımlanmıştır. Bu nedenle BKİ 25 kg/m2 ’den fazla olanlarda obezite tedavisi önerilmektedir. Haftada 500 g ile 1 kg ağırlık kaybının güvenli ve etkili olduğu düşünülmektedir. Ağırlık kaybı haftada 1 kg’ı geçmemelidir.
FİZİKSEL AKTİVİTE
Bütün kılavuzlar kuvvetle sedanter yaşamdan kaçınmayı ve fiziksel aktiviteyi hayata geçirmeyi önermektedir. Avrupa kılavuzu ise haftada en az 150 dakika orta şiddette fiziksel aktivite ve en az haftada 75 dakika şiddetli fiziksel aktivite, haftada 2 kez ise kası kuvvetlendirme üzerinde kesin olarak durmaktadır.
Düzenli orta şiddette egzersiz yaşam tarzı olarak uygulanmalıdır, çünkü tüm vücut yağ oksidasyonunu iyileştirir, steatozu ve kardiyometabolik risk profilini ağırlık kaybından bağımsız olarak düzeltir.
Hepatotoksisitenin potansiyel mekanizmaları;
- Yüksek enerji ve porsiyon büyüklüğü,
- Yüksek yağ ve doymuş yağ,
- Yüksek miktarda rafine karbonhidrat,
- Düşük lif,
- Yüksek fruktozlu mısır şurubu (HFCS),
- Renklendiriciler,
- Kırmızı et,
- Endüstriyel üretim trans yağ asitleri karaciğere serbest yağ asidinin aşırı akışına neden olarak inflamasyonu tetiklemektedir.
- Buna karşın;
- Düşük karbonhidrat ve doymuş yağ asidi,
- Fruktozdan zengin içeceklerden uzak durma ve artmış lif,
- Antioksidan açıdan zengin meyve, sebze tüketimi önerilir
BESLENME ÖNERİLERİ
- Diyet önlemleri; diyetisyen, psikolog ve fizyoterapistin oluşturduğu multidisipliner bir takımla birlikte nutrisyonel danışmanlık (davranış, eğitim ve motivasyonel terapi).
- Yağdan gelen enerjiyi <%10 olması trans yağ asidi ve basit şeker içeren diyetin içeriğinin düzeltilmesi,
- Günlük enerji alımını kg başına <30 kkal olacak şekilde kısıtlamak veya günlük alınan enerjiden 600-800 kalori azaltma,
- Günlük alınan enerjinin %40-45’inin karbonhidrattan sağlanması,
- Yüksek fruktozlu mısır şuruplu (HFCS) gıdalardan,
- Fast food (trans yağlar, kırmızı ve işlenmiş et tüketimini azaltmak) ve genetiği değiştirilmiş mısırdan uzak durmak,
- Günlük 400-800 IU E vitamini ve 1000 IU D vitamini almak (Dr kontrolünde)
- Günlük omega-3 yağ asidi asidi kullanımı. ( Dr kontrolünde)
- Diyet lif içeriğini arttırmak (Bitkisel lif takviyesi olabilir, Dr kontrolünde )
- Hiçbir kılavuz orta derecede alkol tüketimini desteklememektedir.