LAKTOZ İNTOLERANSI VE BESLENME
Süt ve süt ürünleri yaşam boyu yeterli ve dengeli beslenmede vazgeçilmemesi gereken en önemli besin grubudur. Ancak özellikle süt içtikten sonra, bazı kişiler bazı semptomlarla sorun yaşamaktadır. Yapılan araştırmalarda laktoz intoleransı prevelansının; Türkiye’de %70-80, Afrika’da %50, İtalya’da %70, Güney Amerikada %50 oranında olduğu bulunmuştur.
LAKTOZ İNTOLERANSI NEDİR?
Laktoz süt şekeri olarak da bilinen disakkarit olup, glukoz ve galaktozun 1,4 glikosit bağı ile birleşmeleri sonucu oluşur. Diyetle alınan laktoz, ince bağırsak epitel hücrelerinin fırçamsı kenarlarında bulunan ve salınan laktaz enzimi ile sindirilerek monosakkaritleri olan glukoz ve galaktoza dönüştürülür ve emilir. Laktoz intoleransı, süt veya süt ürünlerinde bulunan karbonhidrat olan laktozun sindiriminde gerekli laktaz enzim eksikliği ya da enzim aktivitesinde yetersizlik sonucu sindirilememesi durumudur. Sindirilemeyen laktoz, ince bağırsak ve kolonda bakteriler tarafından fermente edilerek kısa zincirli yağ asitleri, hidrojen (H2), karbondioksit (CO2) ve metan (CH4) oluşumuna neden olmaktadır. Bu durum da gaz, karın ağrısı, kramp, distansiyon, bulantı, kusma, ishal, dehidratasyon gibi semptomlar olabilir.
SINIFLANDIRMA
Primer Laktoz İntoleransı: Laktaz enziminin vücutta hiç bulunmaması ya da miktarının çok az olmasından kaynaklanan intolerans oluşumudur. Laktazın çok yetersiz olmasından dolayı laktoz içeren besinlerin tüketiminden hemen sonra görülebilir.
Sekonder Laktoz İntoleransı: İnce bağırsak emilim yüzeyinin azalması veya bağırsak mukozasının hasarlanmasından dolayı oluşan intoleranstır. Ağır protein-enerji malnutrisyonu, inflamatuvar bağırsak hastalıkları ve çölyak hastalığı gibi sağlık problemleri laktoz intoleransının görülmesini tetikleyebilir ve riskini arttırabilir. Doğru bir tedavi yöntemi ile geri dönüşümü olabilmektedir.
BELİRTİLER:Şikayetler genellikle laktoz içeren besinler tüketildikten yaklaşık 30 dakika-2 saat sonra görülmektedir. Laktoz intoleransının en belirgin semptomu sulu ve hacimli dışkıyla belirginleşen diyare (ishal) şikayetinin oluşmasıdır. En sık görülen laktoz intoleransı belirtileri ishal, bulantı, baş ağrısı, şişkinlik ve gaz oluşumu şikayetleridir.
BESLENME TEDAVİSİ NASIL OLMALIDIR?
Laktoz intoleransı olan bireylerde tıbbi beslenme tedavisinde amaç diyetle alınan laktoz miktarını azaltmaktır. Bunun için bazı yollar denenebilmektedir.
• Laktoz içeren besinlerin diyetten çıkarılması
• Düşük laktoz içeren besinleri tüketmek (laktozsuz süt ve laktoz içeriği düşük yoğurt vb.)
• Laktoz içeren besinlerle birlikte laktaz enzimi tüketmek
• Süt yerine yoğurt tüketmek
Birçok laktoz intoleransı olan birey 12 gramın altındaki laktoz tüketimini tolere edebilirken, ancak bazı bireylerde ise 1-2 gramda bile semptomlar açığa çıkabilmektedir. Laktoz intoleransı kişilerde hayati bir tehdit oluşturmaz ancak; çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilir ve yaşam standartlarını olumsuz yönde etkileyebilir.
Laktoz intoleransında diyetten laktoz içeren besinlerin çıkarılması ile semptomlar tedavi edilirken, süt ve ürünlerinin diyetten çıkarılması ile kaliteli protein kaynağının azalması, elzem vitamin ve mineral eksiklikleri sonucu uzun dönemde kemik mineralizasyonunun bozulmasına, osteoporoza yol açabilmektedir. Bu nedenle laktoz intoleransı olan kişilerin B2, D vitamini, kalsiyum, megnezyum ve fosfordan yönünden dengeli bir beslenme desteği/takviyesi ile dengelemeleri önerilmektedir.Yeni besin teknolojileri ile laktoz içeriği tüm bireylerde tolere edebilecek düzeyde azaltılmış ürünleri geliştirilmektedir. Sütün laktoz içeriğini azaltmak için kullanılan yöntemler laktozu filtreleyerek laktozsuz süt üretimi sağlayabilmektedir. Ayrıca laktaz enzimi ilave edilerek sütün bileşiminde bulunan doğal laktoz miktarı azaltılarak da laktozu azaltılmış sütler yapılabilmektedir.
Uzm. Dyt. Ayşenur Fişek
KAYNAKLAR
- Köksal G. Gökmen H. Çocuk Hastalıklarında Beslenme Tedavisi. 1. Baskı. Ankara: Hatipoğlu Yayınevi, Ankara, 2000. s.271-278.
- Host A, Halken S, Jacopsen HP, et al. Clinical course of cow’s milk protein allergy/intolarence and atopic diseases in childhood. Pediatr Allergy Immunol 2002;13:23-28.
Fiocchi A, Schünemann HJ, Brozek J, et al. Diagnosis and rationale for action against cow’s milk allergy (DRACMA): a summary report. 2010;126:1119-1128.