ANADOLUDAN GELEN SAĞLIK: KEKİK
ANADOLUDAN GELEN SAĞLIK: KEKİK
Bir çok tıbbi ve aromatik bitki son yıllarda doğada mevcut genetik kaynaklarımızı kullanarak tarıma ve ülke ekonomisine kazandırılmıştır. Bunların en önemlisinin kekik olduğu söylenebilir. Türkiye’de kekik tek bir türe ait bitkilerden oluşmaz. Beş farklı cinse ait tür, halk arasında kekik olarak bilinmekte ve isimlendirilmektedir. Bunlar Origanum, Thymus, Satureja, Coridothymus ve Thymbra cinsine ait türlerdir.
Thymol, (kekik yağında bulunan, doğal bir monoterpenoid fenol türevi olan ve hoş bir aromatik kokuya sahiptir) doğal olarak oluşan, simen’in monoterpeneid fenol türevi ve karvakrol’ün izomeridir.
Timol ve karvakrol major etkili bileşenleridir. Tıbbi amaçla kullanılacak kekiğin % 1-2 oranında uçucu yağ, en az %20 oranında timol ve karvakrol içermesi beklenir. Türkiye’deki kekiklerde bu oranlar yüksektir.
Kekiğin geleneksel tıpta etkili olduğu, içerisindeki bazı bileşikler;
- Antimikrobiyal,
- Antioksidan özellik,
- Antikarsinojenik etki,
- Antiinflamatuar etki
- Antipazmodik etki yaratır.
KEKİK’İN BESİN DEĞERLERİ
|
|
Taze Kekik (100g)
|
Kuru Kekik (100g)
|
|
Enerji (kkal)
|
101
|
276
|
|
Karbonhidrat (g)
|
24.45
|
63.94
|
|
Protein (g)
|
5.56
|
9.11
|
|
Yağ (g)
|
1.68
|
7.43
|
|
Lif (g)
|
14
|
37
|
|
Kolesterol (mg)
|
0
|
0
|
|
Sodyum (mg)
|
9
|
55
|
|
Potasyum (mg)
|
609
|
814
|
|
Kalsiyum (mg)
|
405
|
1890
|
|
Vitamin A (iu)
|
4751
|
3800
|
|
Vitamin C (mg)
|
160.1
|
50
|
|
Demir (mg)
|
17.45
|
123.6
|
Kekiğin yaraları tedavi etmede, su tutma özelliğinden dolayı bulantı giderici, menstrual ve menopozal problemlerinde etkili oluşu, cilt problemlerinde iyileştirici özelliği olduğu, hatta bazı sinir sistemi hastalıkları bile iyi geldiği ispat edilmiştir.
Kekiğin özellikle hafıza ve konsantrasyon güçlendirici, sinirler üzerinde sakinleştirici etkisi olduğu değerlendirilmiştir.
Ayrıca saç dökülmesinde ve akne tedavisinde başarılı olduğu gözlemlenmiştir. Kekik yağı ise; vücuda oral yollardan giren bakterilere karşı direnç sağlar ve iyileştirir.
Kekiğin en önemli bileşenlerinden biri olan timol akciğerlere ulaştığı zaman çok güçlü balgam söktürücü etki yaratır. Boğaz ağrılarını, öksürüğü rahatlatarak havayolunu önemli ölçüde temizler.
Bu gibi fenolik türevler lipid profili üzerinde iyileştirici etki yaratır, kolesterol oksidasyonunu önler ve plak formasyonunu ve moleküler hasarı azaltır.
Fareler üzerinde birbirini izleyen 8 haftada yapılan çalışmayla beraber; Kan basıncını düzenlediği bulgusuna erişilmiştir. Bu etki vasküler hasarlarda ve yüksek tansiyona bağlı biyokimyasal değişimler yaratır.
Kekik, yüksek yağlı diyetle beslenen farelerde;
o Hiperlipideminin baskılanması,
o Lipid lezyonlarının azalması,
o Serum lipidlerin azalması,
o Oksidatif stres ve inflamasyonu inhibe eder.
Timol, insülin ve leptin hassasiyetini düzenleyerek obeziteyi önleyici yönde etki eder.
Günlük Kullanım Miktarı: Kekik tüketimi genel olarak güvenilir olsa da toksisiteyi önlemek için, kekik kuru yapraklarının günlük 10 gr aşmayacak şekilde tüketilmesi önerilir.
Uzm. Dyt. Ayşenur Fişek
KAYNAKLAR
- Salehi, B., Mishra, A. P., Shukla, I., Sharifi-Rad, M., Contreras, M. del M., Segura-Carretero, A., … Sharifi-Rad, J. (2018). Thymol, thyme, and other plant sources: Health and potential uses. Phytotherapy Research. doi:10.1002/ptr.6109
- Kekiğin Tıbbi Kullanımı -The Medicinal Use of Thyme /Yusuf Üstü Mehmet Uğurlu/ Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı
- Lorenzo, J. M., Mousavi Khaneghah, A., Gavahian, M., Marszałek, K., Eş, I., Munekata, P. E. S., … Barba, F. J. (2018). Understanding the potential benefits of thyme and its derived products for food industry and consumer health: From extraction of value-added compounds to the evaluation of bioaccessibility, bioavailability, anti-inflammatory, and antimicrobial activities. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 1–17. doi:10.1080/10408398.2018.1477730
- Šegvić Klarić, M., Kosalec, I., Mastelić, J., Piecková, E., & Pepeljnak, S. (2007). Antifungal activity of thyme (Thymus vulgaris L.) essential oil and thymol against moulds from damp dwellings. Letters in Applied Microbiology, 44(1), 36–42. doi:10.1111/j.1472-765x.2006.02032.x
- Tanker N., İliulu F., Türkiye'de Kekik Olarak Kullanılan Bitkilerden Thymus capitatus (L.) Hoffm. et Link., 1981
- Üstü Y., Uğurlu M., Kekiğin Tıbbi Kullanımı, 2018
- Sarı A. O., Altunkaya M., Doğadan Tarlaya Kekik,
- Özbek H., Cegiz N., Him A., Uğraş S., Özgökçe F., Erdoğan E., Yüksek Kolesterollü Diyetle Beslenen Sıçanlarda Thymus fallax F. (kekik) Yapraklarının Kan Kolesterol Seviyesi Üzerine Etkisi, 2006