KADIN SPORCU ÜÇLEMESİ
KADIN SPORCU ÜÇLEMESİ
Spor, kadınların ve kız çocuklarının sağlıklı, güçlü, kendine güvenli bir hayat sürmelerinde önemli bir etkendir. Günümüzde egzersizin kadın sağlığına olan fiziksel ve psikolojik katkıları, kardiyovasküler hastalıklara ve diyabete yakalanma riskini azalttığı bilinmektedir.
Kadınların spora ve fiziksel aktiviteye katılım oranı her geçen gün artmaktadır. Bu artışla beraber spora bağlı sağlık problemlerinde de artış ve değişiklikler ortaya çıkmaya başlamıştır. Son yıllarda kadın sporcularda ortaya çıkan ve Kadın Sporcu Üçlemesi olarak tanımlanan bu durum, enerji uygunluğunun olmaması, menstrüel düzensizlik ve kemik mineral yoğunluğunda azalma ile ortaya çıkan bir sağlık problemidir. Genellikle başlangıcında kilo verme isteği yatar ve önlem alınmadığında anoreksia nervoza ya da bulimia nervoza gibi yeme bozuklukları ortaya çıkmaktadır. Yeme bozukluklarını takip eden süreç ise menstrüel düzensizlikler ve amenore ile devam eder. Uzun süren yeme bozuklukları ve amenorenin sonucunda ise geri dönüşü olmayan bir sağlık sorunu olarak premenopozal osteoporoz ve stres kırıkları ortaya çıkmaktadır. Kadın sporcu üçlemesinin görülme sıklığı tam olarak bilinmemektedir çünkü sporcular genellikle yeme bozukluklarını inkâr ederler ve olası menstrüel düzensizlikleri ve amenoreyi ise performans için bir avantaj olarak algılarlar. Özellikle vücut ağırlığının düşük olmasının avantaj sayıldığı jimnastik, bale ve buz pateni gibi branşlarda, yoğun dayanıklılık antrenmanları gerektiren uzun mesafe koşusu ve yüzme gibi sporlarda ve spora başlama yaşının çok düşük olduğu sporcularda görülme oranı daha yüksektir. Kadın Sporcu Üçlemesi atletik performansı ve sağlığı olumsuz yönde etkiler bu durum ancak eğitim ve erken tanı ile önlenebilmektedir. Antrenörler ve aileler iyi beslenmenin performansı artıracağını ve çok ince olmaktansa sağlıklı olmaya odaklanmanın daha önemli olduğunu genç sporculara anlatmalıdırlar.
Travmalara bağlı yaralanmaların dışında kadın sporcular için en ciddi sağlık sorunu, sporun getirdiği fiziksel ve psikolojik strese bağlı olarak gelişen birbiri ile ilişkili üç sağlık probleminden oluşan, Kadın Sporcu Üçlemesi (KSÜ)’dür. KSÜ terimi, ilk olarak 1992 yılında kadın sporcularda ortaya çıkan bu üç sağlık problemini tanımlamak amacı ile kullanılmıştır.
Amerikan Spor Hekimliği Birliği [American College of Sports Medicine (ASCM)]’nin 1997’deki ilk durum raporu KSÜ’yü, yeme bozuklukları, amenore ve osteoporoz olarak tanımlamıştır. KSÜ’nün temelinde vücut yağ yüzdesini azaltarak kilo kaybı ve yağsız vücut kütlesini koruma isteğine dayanan yeme bozuklukları yatmaktadır. KSÜ’nün görülme sıklığı tam olarak bilinmese de, jimnastik, buz pateni, yüzme, uzun mesafe koşu ve bale gibi, spor ve sanat dallarında daha fazla görüldüğü bilinmektedir.
Dyt. Ayşenur FİŞEK
KAYNAK:
- Female Athlete Triad: Review, F. Neşe ŞAHİN ÖZDEMİR, Gülfem ERSÖZ, Ankara Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu, Ankara