• 2165153839   5550061276
  • bilgi@aysenurfisek.com

Anasayfa

Blog

Anasayfa Blog BESİN İLAÇ ETKİLEŞİMLERİ
BESİN İLAÇ ETKİLEŞİMLERİ
  • 13 Şub 2020
BESİN İLAÇ ETKİLEŞİMLERİ

BESİN İLAÇ ETKİLEŞİMİ

Besin İlaç Etkileşimi Nedir?

İlaç ve besin arasındaki fiziksel, kimyasal, fizyolojik ve patofizyolojik ilişkilerin neticesinde meydana gelen olaylara ilaç-besin etkileşimi denir. Bu etkileşimler genelde ilaç emiliminin bozulması ve ilaç kaynaklı besin eksikliği gibi zararlı etkilerin yanında iştahın artması ya da ilaç toksisitesinin antidotu olarak vitamin kullanılması gibi faydalı etkiler de olabilmektedir. Ancak, bu etkiler ilaç tedavisini önlediğinde, beslenme durumunu bozduğunda ve toksisiteye sebep olduğunda önemlidir.

Genelde bir ilacın etkisinin artması ya da azalması ile ilgili etkileşim çalışmalarına odaklanılırken ilacın beslenme üzerindeki etkileri göz ardı edilmektedir.

Besinler ve ilaçlar arasındaki etkileşimler genel ya da spesifik olabilir. Besin ve ilacın emilim boyutundaki etkileşiminde besinin fonksiyonu genellikle ilacı bağlamaktır. Besin Gİ kanal boyunca ilacın emilimini azaltabilir ya da artırabilir. Bu genel etki ilacın boş ya da dolu mideye alınıp alınmaması gerektiğini belirler. Besin ilacın emilimini geciktirecekse ilaç boş mideye alınmalıdır.

İlaçların ince barsaktan emilen miktarı ve emilme zamanı oral formülasyonundan ilacın salınması, çözünebilmesi, gastrointestinal içerikteki stabilitesi, mideden diğer barsak segmentlerine geçişi, Gİ kanalın geçirgenliği ve emici yüzeyi gibi faktörler tarafından direk olarak etkilenir.

Besin-ilaç etkileşimlerinin birden fazla risk faktörü vardır. Bunlardan bazılarını yaş, birden fazla ilaç kullanımı, beslenme alışkanlıkları, besinlerin hazırlanması ve pişirilmesi sürecinde oluşabilecek besin kayıpları, çok kısıtlayıcı diyetler, yeme bozuklukları, alkolizm ve sosyoekonomik durum oluşturmaktadır. Ayrıca stres, önceden var olan hastalıklar ve ilacın dozu, veriliş yolu gibi farmakolojik değişkenler de ilacın tavrını ve dolaylı olarak da etkileşimi etkilemektedir.

Bireyler kendi başına sık sık ilaç almamalı ve bitkisel ürünler, reçetesiz ilaçlar da dahil alınan her üründe mutlaka hekime danışılmalıdır. İlaç alındığında gelişen herhangi bir semptom da hekimle paylaşılmalıdır.

BAZI BESİNLERİN İLAÇLAR İLE OLAN ETKİLEŞİMİ

Aşağıda yer alan tabloda bazı besinlerin ilaçlar ile nasıl etkileşimine girdiğine detaylıca ulaşabilirsiniz.

İlaç

Besin

İlaç-besin etkileşimi

Antikoagülanlar

 

 

Varfarin

Yüksek proteinli diyet

Serum albumin seviyesini artırır INR’yi

düşürür

 

Vitamin K içeren

besinler

İlacın etkisini azaltır. Tedavinin güvenliğine

ve etkinliğine etki eder

 

Mangalda pişirilmiş

besinler

Varfarin aktivitesini azaltır

 

Yeşil yapraklı sebzeler

Tromboembolik komplikasyonlar gelişebilir

 

Pişmiş soğan

Varfarin aktivitesini artırır

 

Kızılcıksuyu

INR yükselir ve hemoraji oluşur

 

Vitamin E ve A içeren

besinler

Vitamin E içeren besinler kanama riskini

artırır

Dikumarol

Besin

Safra   akışını   artırır,   gastrik           boşalmayı

geciktirir. Dissolüsyon ve emilime izin verir

MAO inhibitörleri

 

 

Fenelzin, Tranilsipromin (parnate)

Tiraminden zengin besinler, besindeki dopamin ve diğer vazokonsüktörler

MAO’nun tiramini parçalayamamasından dolayı tiraminin dolaylı etkili sempatomimetik etkinliğinde artış olur ve norepinefrin salınır. Hipertansif kriz, ilaç toksisitesinin artması,

serebral hemoraji, hipertermi ve kardiyak aritmi gelişebilir

Beta blokörler

 

 

Propranolol

Proteinden zengin besin

İlacın ilk geçiş etkisi azalır. Serum ilaç

seviyesini artırabilir

Atenolol, metoprolol,

nadolol, propranolol

Diyetteki Na ve Ca

Emilimi azaltır

Propranolol (inderolol)

Vitamin E bakımından

zengin besinler

Emilimine etki edebilir

Seliprolol

Portakal suyu

Barsak emilimi önlenir

ACE inhibtörler

Boş mide

Emilim artırılır

Vücutta potasyum miktarını artırabilirler. Buda hızlı düzensiz kalp atışlarınasebep

olabilir

Kaptopril

Herhangi bir besin

Emilimi azaltır

Kinapril

Yüksek yağlı besin

Emilimi azaltır

Antihipertansif ilaç

 

 

Hidralazin, labetalol,

metaprolol

Besin

İlk    geçiş   etkisini   ve        metabolizmasını

azaltabilir

Labetalol

Besin

Biyoyararlanım artar

Metildopa

Besin

Yarışmalı emilim

Ca kanal blokörleri

 

 

Nifedipin, felodipin,

verapamil

Greyfurt suyu

Biyoyararlanım artar

Hipotansiyon oluşabilir

Antibiyotikler

 

 

Kinolonlar

 

 

Siprofloksasin, levofloksasin

ve trovafloksasin

Kafein

Uyarılabilirliği    artar.      Kafein     kan

konsantrasyonu artabilir

 

Mandıra ürünleri ve

kalsiyumdan zengin ürünler

Çözünmeyen kompleksler oluşturur. Emilim azalır

 

Besin

Asit değişkenliğinden dolayı biyoyararlanım

azalır

Tetrasiklinler

 

 

Tetrasiklin, doksisiklin,

minosiklin

Mandıra ürünleri

Çözünmeyen kompleksler oluşturur. İlacın

etkisini azaltır. Emilimi önler

 

Besin

Asit değişkenliğinden dolayı biyoyararlanım

azalır

Makrolidler

 

 

Azitromisin

Turunçgil, turunçgil suları, karbonatlı

içecekler

 

 

Besin

Asit değişkenliğinden dolayı biyoyararlanım

azalır

Eritromisin

Greyfurt suyu

Kardiyovaskülersemptom   riski    artar.

Kardiyak ritim bozuklukları oluşabilir

 

Besin

İlacın etkisini azaltır

Nitromidazol

 

 

Metronidazol (Flagyl)

Besin

Biyoyararlanım azalır

Penisilinler

 

 

Kristal penisilin K, Benzil penisilin G, Oksasilin, 2-

Bifenil penisilin

Besin ( ½ ya da 1 saat öncesinde verilirse)

İlacın kandaki seviyesi azalır

 

Besin

Asit değişkenliğinden dolayı biyoyararlanım

azalır

Oksazolidinon

 

 

Linezolid

Tiraminbakımından

yüksek besin,kafein

Kan basıncını artırabilir

Sefalosporinler

 

 

Ceftin

Besin

Emilim artar

Penisilamin

 

Kalsiyum ve demirle şelasyon yapabilir

NSAİİ

 

 

Asetaminofen

Pektin içeren besin

Yüksek  pektinli  besinler   adsorban  ve

koruyucuolarak  etki   edebilir.                Emilimi geciktirir

 

Kafein

Emilimi artırabilir

Aspirin, İbuprofen,

Naproksen

Meşrubat

Cmax ve AUC önemli bir şekilde artar

Bronkodilatörler

 

 

Teofilin

Yüksek yağlı besin ve

greyfurt suyu

Biyoyararlanım artar

 

Yüksek proteinli diyet

Emilim azalır

 

Yüksek karbonhidratlı

besin

Vücuttaki teofilin miktarını azaltabilir

Teofilin, Albuterol

Kafein

İlacın toksisite riskini artırır. Yan etkileri

(sinirlilik,     bulantı,    kusma,                    kasılma, uykusuzluk problemi)artırabilir

Mide ilaçları

 

 

Proton Pompa İnhibitörleri Esomeprazol

Yüksek yağlı besin

Biyoyararlanım azalır

Lansoprazol

Besin

Asit  değişkenliğinden  dolayı  ya  da  ilaç  ile

kompleks  oluşturma  yoluyla  biyoyararlanım

 

 

azalır

Ranitidin, Famotidin,

Simetidin ve Nizatidin

Kafein

Mide mukozasını irrite edebilir

Antihistaminik ilaç

 

 

Rupatadin, Simetidin

Besin

Biyoyararlanım artar

Cetirizin, Loratadin,

difenhidramin

Meyve suları (elma,

portakal, greyfurt suyu)

Biyoyararlanım azalır

Sisaprid

Greyfurt

Barsaktaki sitokrom P-450 enzimlerini inhibe eder. İlacın serum konsantrasyonu artar

Antitüberkular ilaç

 

 

İzoniazid, Ethambutol, Rifampin

Rifampin-İzoniazid Rifampin-İzoniazid- Pirazinamid

Histamin ve tiramin

içeren besin ve içecekler

Tiramin kan basıncını yükseltir. Histamin içeren besin baş ağrısı, terleme, hızlı kalp  atışı, hipotansiyon ve cilt kızarmasıyapabilir

İzoniazid

Besin

Besin emilim ve dissolüsyonu önleyen gastrik

pH’ı artırır

Sikloserin

Yüksek yağlı besinler

İlacın serum konsantrasyonu azalır

Antidiyabetik ilaç

 

 

Glimepirit

Kahvaltı

Tam biyoyararlanım

Akarboz

Her yemek başladığında

alınma durumunda

Maksimum etkili

Akarboz

İnek sütü

Biyoyararlanım azalır

Antitümör ilaçlar

 

 

Merkaptopürin

İnek sütü

Biyoyararlanım azalır

Tamoksifen

Susam tohumu

MCF-7 tümör büyüklüğünün ilerlemesini indüklemede tamoksifene negatif şekilde etki eder fakat overektomili aritmik farelerde emilimin gecikmesi üzerine tamoksifenle

faydalı bir şekilde etkileşir

Hormon ilaçları

 

 

Tiroid İlaçları

 

 

Tiroksin

Levotiroksin

İyottan zengin besinler

İlacın etkisini azaltır

 

Greyfurt suyu

Emilim gecikmesi

 

Soya fasülyesi, pamuk

tohumu, ceviz, lifli diyet

İlacın dozunda değişikliğe ihtiyaç duyulabilir

 

Soya fasülyesi, , ceviz,

lifli diyet

Emilim azalır

 

Soya fasülyesi, lahana,

turp, brüksel lahanası, şalgam

Tiroid fonksiyonunu engelleyebilir

Östrojen, oral kontraseptifler ve bazı iktidarsızlık ilaçları

 

 

Sildenafil, Tadalafil ve

Vardenafil

Greyfurt

Barsaktaki sitokrom P-450 enzimlerini inhibe

eder. İlacın serum konsantrasyonu artar

 

Greyfurt suyu

Sildenafil’in AUC oranı artabilir

Kalp ilaçları

 

 

Digoksin

 

 

Lanoxin, Digitoksin

Yüksek lifli ve yüksek

pektinli besin

İlacı   besin  bağlar.  Vücuttaki          digoksini

azaltabilir

 

Yüksek kepekli ve

pektinli besinler

Emilim azalır

Digitalis

Süt ve yüksek lifli

besinler

Emilim azalır. Potasyum kaybı artar

Antiaritmik ilaçlar

Kafein

Düzensiz kalp atışı riskini artırır. Taşikardi

 

 

riski yapar

Amiodaron

Greyfurt

Barsaktaki sitokrom P-450 enzimlerini inhibe

eder. İlacın serum konsantrasyonu artar

 

Greyfurt suyu

İlacın AUC oranı artar, serum seviyesi artar

Antikonvülsan ilaçlar

 

 

Levodopa

Besin

İlaç geçiş ve emilim için aminoasitlerle yarışır

 

Protein içeren diyet

İlacın kan seviyesini azaltır. İlacın cevabının

azalmasına neden olabilir

 

Günlük 5 mg dan fazla B6 vitamini

İlacın etkisini tersine çevirebilir

Karbamazepin

Besin

Safra üretimini, emilim ve dissolüsyonu

artırır. Biyoyararlanım artar

 

Greyfurt

Barsaktaki sitokrom P-450 enzimlerini inhibe

eder. İlacın toksisite riski artar. İlacın serum konsantrasyonu artar

Karbamazepin,Fenitoin,

Fenobarbitone,Valproat

Kafein

Antikonvülsan etkiyi önemli oranda azaltır

Fenitoin

Besin

Gastrik  boşalmayı  erteler.   Emilim              ve dissolüsyonuartırır

Tegretol, Karbatrol, Equetro

 

Folat eksikliğine bağlı anemiye sebep olabilir.

D ve K vitamini metabolizmasını artırır

Antifungallar

 

 

Griseofulvin, Albendazol

Yüksek yağlı besinler

İlaç yağda çözünebilir. Emilim artar

 

Öncesinde yağlı besin

tüketilmesi

İlacın serum konsantrasyonu artar

Ketokonazol

Besin

Emilim gecikir

Griseofulvin, Ketokonazol,

Flukonazol

Mandıra ürünleri

Emilim önlenir

İtrakonazol kapsül,

Ketokonazol

Besin

Biyoyararlanım artar

Itrakonazol solüsyon

Besin

Asit değişikliğinden ya da ilaç ile kompleks

oluşturma yoluyla biyoyararlanım azalır

Siklosporin

Greyfurt ürünleri

Biyoyararlanım artması

Narkotik analjezikler

 

 

Propoksifen

Besin

Gastrik  boşalmayı  erteler.   Emilim   ve

dissolüsyon artar

Asetaminofen ile kodein

kombinasyonu, Morfin

 

 

Kolesterolü Düşüren İlaçlar

 

 

Atorvastatin (Lipitor), Simvastatin (Zocar), Lovastatin(Mevacor)

Greyfurt ya da greyfurt suyu

İntestinal duvardaki CYP 3A4 enzim aktivitesini önler

Bu ilaçların ve diğer MG-COA redüktaz inhibitörlerinin serum konsantrasyonunu artırabilir. İlacın kandaki seviyesi artar. Oral emilim artar. Kas zararı riski ve rabdomyoliz

gelişme ihtimali vardır

Gemfibrozilin, Lovastatin

Yağlı besinler

Kolesterol düşürmede ilacın etkisini azaltır

veya yok eder

Fenofirate

Besin

Biyoyararlanım artar

Diüretikler

Besin

Biyoyararlanım azalır

Potasyum baskılayanlar Lasix (Furosemid), Hydrodiuri

(Hidroklorotiazid)

 

İdrarda potasyum kaybı artar

Potasyum tutucular

Aldactone, Novo-spiraton,

 

Böbreğin potasyum atma yeteneğini azaltırlar.

Potasyum seviyesini artırabilirler

Aldactazide, Spiractin, Verospiron, Berlactone

(spironolakton), Dyrenium (Triamteren)

 

 

İmmunsupresif ilaçlar

 

 

Takrolimus, Siklosporin

Greyfurt suyu

Barsaktaki sitokrom P-450 enzimlerini inhibe eder. İlacın serum konsantrasyonu artar. Oral

emilim artar

Sirolimus

Greyfurt suyu

İlacın serum seviyesini artırabilir

 

Antiosteoporoz ilaç

 

 

Alendronat (Fosamax)

Besin, su dışındaki

meyve suyu ve meşrubat, kahve

İlacın emilimini ve etkisini azaltır. Emilim % 60 azalır

Steroidler

 

 

Spironolakton

Besin

Gastrik boşalmayı geciktirir. Emilim ve

dissolüsyona izin verir. Safra ilacı çözebilir

Metil prednizolon,

Prednison, Kortizon asetat

Kafein

 

MSS’ni Etkileyen İlaçlar

 

 

Antidepresanlar

 

 

Trisiklin (Amitriptillin)

Yüksek lifli diyet, birçok besin özellikle de

bakliyat, et, balık ve C

vitamini bakımından yüksek besinler

Emilim azalır

Lityum (Eskalith)

Yüksek Na içeren diyet

Böbrekte tübüler reabsorbsiyonda yarışırlar. İlacın daha fazla atılmasına ve terapötik

başarısızlığa sebep olur

 

Düşük Na içeren diyet

Lityumun böbrekte tutulumu ve kandaki seviyesinin artmasına neden olur. Lityumun

toksisite riskini artırır Na kaybına neden olabilir.

Buspiron, Sertralin

Greyfurt

Barsaktaki sitokrom P-450 enzimlerini inhibe

eder. İlacın serum konsantrasyonu artar

Sertralin

Greyfurt suyu

Oral emilim artar

Desimpramine (Norpramin)

Metilfenidat

E vitamini bakımından

zengin besinler

Emilim azalır

Trankilizanlar

Kafein

Kafein bir uyarıcıdır. Antianksiyete etkisini

yok eder

 

Greyfurt suyu

Oral emilim artar. Uzamış sedasyon ve uyku,

sersemlik

Sedatif ve hipnotikler

 

 

Eszopiclone, Zolpidem

Besin

 

Triazolam, Zaleplon

Greyfurt

Barsaktaki sitokrom P-450 enzimlerini inhibe

eder. İlacın serum konsantrasyonu artar

Antipsikotikler

 

 

Klozapin

Kafein

Kanda ilacın miktarını artırabilir ve yan etkilere sebep olabilir

Klorpromazin (Thorazine)

E vitamini bakımından

zengin besinler

Emilim azalır

Pimozid

Greyfurt veya greyfurt

suyu

İlacın seviyesini artırır ve aritmilerin ölümcül

olmasına neden olabilir

Antianksiyete ilaçları

 

 

Benzodiyazepinler,

diazepam vs

Kafein

Uyarılabilirliği artırır. Anksiyeteyi artırır ve

ilacın etkisini azaltır

Benzodiyazepinler (özellikle Midazolam), Diazepam,

Valium

Greyfurt

Barsaktaki sitokrom P-450 enzimlerini inhibe eder. İlacın serum konsantrasyonu artar

Midazolam, Diazepam

Greyfurt suyu

Oral emilim artar. Uzamış sedasyon ve uyku, sersemlik

Lorazepan, Diazepam,

Alprazolam

Kafein

İlacın antianksiyete etkisini azaltır, sinirlilik,

hiperaktivite ve uyarılabilirliğe sebep olabilir

Diğer İlaçlar

 

 

Kinidin

Besin

Mümküm olduğunca protein bağlar

Psödoefedrin

Kafein

Sinirlilik ve anksiyete hissini artırır

Nitrofurantoin

Besin

Gastrik  boşalmayı  erteler,   emilim   ve

dissolüsyonu artırır

Asitretin, İsotretinoin, Lopinavir,Mebendazol,

Tamsulosin,Tenofovir

Besin

Biyoyararlanım artar

Stronsiyum

Mandıra ürünleri, süt

Emilim azalır

 

Besin

Biyoyararlanım azalır

İndinavir, Saquinavir

Besin

Asit değişikliğinden ya da ilaç ile kompleks oluşturma yoluyla biyoyararlanım azalır

Demir (Demir Sülfat, Demir

Glukonat)

Süt, yumurta

Emilim azalır

 

Kahve, çay (yemekle ya

da 1 saat sonra içmek)

Emilim azalır

 

Ve konuyu özetlemek gerekirse ilaç kullanırken oluşabilecek istenmeyen etkiler oluşumunda veya tedavide başarısızlıkta, besin faktörü mutlaka göz önünde tutulmalıdır.

Sağlıklı Günler :)

Uzm. Dyt. Ayşenur Fişek

KAYNAKLAR

  • Ruggiero A, Cefalo MG, Coccia P et al. 2012. The role of diet on the clinical pharmacology of oral antineoplastic agents. European Journal of Clinical Pharmacology. 68(2): 115-122.
  • Lilyquist K, 2011. Food Interactions with Prescription Drugs. Nutrition Dimension.
  • Alonso-Aperte E, Varela-Moreiras G. 2000. Drugs-nutrient interactions: a potential problem during adolescence. Eur J Clin Nutr. 54: 69-74.
  • Thomas JA, 1995. Drug-nutrient interactions. Nutrition Reviews. 53: 271-282.
  • Türkiye Diyetisyenler Derneği, (2017), Besin-İlaç Etkileşimi, Türkiye Diyetisenler Derneği Yayını Şubat 2017
  • Çorum, D., Üney, K. (2017). Besin-İlaç Etkileşimleri. Dicle Üniversitesi Veteriner Fakültesi, 10(1):38-55
  • Ekincioğlu, A., B., Demirkan, K: (2013). Klinik nütrisyon ve ilaç etkileşimleri. Ulusal Cer Derg 2013; 29: 177-186

Diyetisyen Ayşenur Fişek
Bize Ulaşın 2165153839 ya da Randevu Al