BESİN ALERJİSİ VE BESİN İNTOLERANSI FARKI NEDİR?
07 KASIM 2025
BESİN ALERJİSİ VE BESİN İNTOLERANSI FARKI NEDİR?
Beslenmeyle alakalı en çok karıştırılan konulardan biri “besin alerjisi” ile “besin intoleransı” arasındaki farktır. Her ikisi de belirli bir besine karşı vücudun olumsuz tepki vermesiyle ortaya çıkar; ancak altta yatan mekanizma, belirtiler ve sonuçlar açısından oldukça farklıdır.
BESİN ALERJİSİ NEDİR?
Besin alerjisi, bağışıklık sisteminin bir besindeki proteini tehdit olarak algılaması sonucu gelişen, immünolojik bir reaksiyondur. Vücut bu proteine karşı IgE (immünoglobulin E) adlı antikorları üretir. Bu antikorlar, alerjenle karşılaştığında histamin ve diğer kimyasalların salınmasına yol açarak alerjik belirtileri ortaya çıkarır. (1).
Belirtiler genellikle dakikalar içinde ortaya çıkar ve bazen hayati tehlike oluşturabilir.
- Ciltte kaşıntı, kızarıklık, ürtiker (kurdeşen)
- Dudak, dil, göz kapakları veya boğazda şişlik
- Burun akıntısı, hapşırık, öksürük
- Nefes darlığı, hırıltı
- Mide bulantısı, kusma, karın ağrısı
- Anafilaksi: Tüm vücutta hızla gelişen ciddi bir alerjik reaksiyon (acil tıbbi müdahale gerektirir)
En sık alerjiye neden olan besinler:
- Süt
- Yumurta
- Balık
- Kabuklu deniz ürünleri (karides, yengeç vb.)
- Yer fıstığı
- Ağaç yemişleri (ceviz, badem, fındık vb.)
- Soya
- Buğday
Tanı
Besin alerjisi tanısı genellikle şu testlerle konur:
- Cilt prick testi (deri delme testi)
- Spesifik IgE testi (kan testi)
- Oral provokasyon testi (kontrollü ortamlarda yapılır)
Tedavide en önemli adım, alerjen besinin diyetten tamamen çıkarılmasıdır. (2).
BESİN İNTOLERANSI NEDİR?
Besin intoleransı, bağışıklık sistemiyle ilişkili olmayan; genellikle sindirim sistemi kaynaklı bir fizyolojik duyarlılıktır. Vücut belirli bir besini tam olarak sindiremez veya o besindeki kimyasallara karşı aşırı hassasiyet gösterir. (3).
En yaygın nedenlerden biri, enzim eksikliğidir.
Örneğin:
- Laktoz intoleransında, sütte bulunan laktozu parçalayan laktaz enzimi yetersizdir.
- Fruktoz intoleransında, fruktozun (meyve şekeri) emilimi bozulmuştur.
- Bazı kişilerde ise histamin içeriği yüksek gıdalara (örneğin fermente ürünler, şarap, salam) karşı duyarlılık gelişir.
Belirtiler genellikle sindirim sistemiyle sınırlıdır ve gecikmeli (birkaç saat sonra) ortaya çıkar. İntoleransın şiddeti genellikle alınan miktara bağlıdır. Küçük porsiyonlar tolere edilebilirken, fazla miktarda tüketim rahatsızlık yaratabilir.
- Karın şişkinliği
- Gaz
- Mide krampı
- İshal
- Bulantı
Tanı ve tedavi
Besin intoleransını belirlemek için özel bir laboratuvar testi her zaman yeterli olmayabilir.
Bu nedenle eliminasyon diyeti (şüpheli besinlerin diyetten çıkarılıp yeniden denenmesi) en etkili tanı yöntemlerinden biridir. Tedavide amaç, tolere edilebilen miktarı belirleyerek beslenmeyi kısıtlamadan sürdürebilmektir. Bazı durumlarda enzim takviyeleri (örneğin laktaz tabletleri) destek olarak kullanılabilir. (4).
BESİN ALERJİSİ VE İNTOLERANSI KARIŞTIRILDIĞINDA, BİREYLER GEREKSİZ KISITLAMALARA GİDEBİLİR VEYA RİSKLİ GIDALARI TÜKETMEYE DEVAM EDEBİLİR. BU NEDENLE DOĞRU TANI, UZMAN KONTROLÜ VE KİŞİYE ÖZEL BESLENME PLANI BÜYÜK ÖNEM TAŞIR.
ALERJİ VEYA İNTOLERANS ŞÜPHESİ OLAN BİREYLERİN MUTLAKA BİR DOKTOR VE DİYETİSYEN EŞLİĞİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ GEREKİR.
UZMAN DİYETİSYEN AYŞENUR FİŞEK
DİYETİSYEN MELTEM TORTOP
KAYNAKLAR
1- Sicherer, S. H., & Sampson, H. A. (2018). Food allergy: A review and update on epidemiology, pathogenesis, diagnosis, prevention, and management. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 141(1), 41–58.
2- Nowak-Wegrzyn, A., Katz, Y., Mehr, S. S., & Koletzko, S. (2021). Non-IgE-mediated gastrointestinal food allergy. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 147(4), 1121–1134.
3- Jones, S. M., Burks, A. W., & Keet, C. A. (2018). Food allergy. New England Journal of Medicine, 379(12), 1113–1124.
4- Skypala, I. J., Venter, C., Meyer, R., de Jong, N. W., Fox, A. T., & Patel, N. (2022). Diagnosis and management of food allergy and intolerance. Clinical and Experimental Allergy, 52(4), 430–448.