BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİ GÜÇLENDİRMENİN YOLLARI
BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİ GÜÇLENDİRMENİN YOLLARI
Bağışıklık sistemi, vücudumuzu hastalıklara ve enfeksiyonlara karşı koruyan savunma sistemidir. Özellikle içinde bulunduğumuz pandemi sürecinde ve genel sağlığımızın korunmasında bağışıklık sistemimizin kuvvetli olması hastalıklardan korunmak ve hafif şekilde atlatmak için çok önemlidir.
Bağışıklık fonksiyonunun iyi olabilmesi için sağlıklı bir bağışıklık sistemine ihtiyaç vardır. Normal durumlarda bu sistem işlevini kendi kendine yapabilmekte iken bazı durumlarda ve dış etkenler nedeniyle zaman zaman zayıflayabilmektedir. Alkol, sigara, uykusuzluk ve bireyin uzun süre yetersiz besin alımı makro ve mikro besin ögesi eksikliğiyle beraber bağışıklık sistemi zayıflarak kronik hastalıkların oluşmasına da zemin hazırlar.
Bu etkenlere bağlı olarak metabolizmada meydana gelen vitamin, mineral eksiklik ve yetersizlikleri ni doğal yollardan yerine koymak için beslenme durumumuzu düzenlemek büyük ölçüde etkili olacaktır. Literatürlerde eksikliğine en fazla rastlanan mikrobesin ögeleri, A, C, E, D, B9 vitaminleri, Selenyum , Çinko , Bakır ve Demir mineralleridir. Ayrıca yağ asitleri ve probiyotiklerin de bağışıklık sisteminin kuvvetlenmesinde etkisi olduğu bilinmektedir.
D vitamini, anti-mikrobiyal peptit sentezini sağlar ve antioksidan genler üzerine olumlu etkilidirç Güneşten gelen ışınların etkisiyle D3 vitamini veya gıdalarla alınan D2 ile D3 vitaminleri vücut tarafından aktif forma çevrilmektedir. Kandaki D vitamini seviyesinin 20 ng/ml (50 nmol/L)’ye karşılık gelebilmesi için günlük alınması gerekli olan D vitamini takviyesi yetişkin bireylerde 600 IU/gün tavsiye edilmektedir .
Özellikle antioksidan etki gösteren A, C, E vitaminleri, selenyum, çinko gibi minerallerin tam ve yeterli miktarda alınması viral enfeksiyonlar başta olmak üzere bir çok enfeksiyona karşı önemli koruma sağlamaktadır.
Çinko, bağışıklık hücrelerinin gelişmesi ve işlevlerini devam ettirebilmesini sağlar. En fazla çinko içeriği istiridye de bulunurken kümes hayvanları, kırmızı et, baklagiller, süt ve süt ürünleri, yumurta ve deniz ürünlerinin de çinko içeriği zengindir.
Beslenme yoluyla alınan selenyum kaynakları Brezilya fındığı, yumurta, tavuk, hindi, balık ve deniz ürünleri, tahıllar ve kuruyemişlerdir. Vücutta yeterli seviyede selenyum bulunması endokrin sistem, tiroid hormon mekanizması, merkezi sinir sistemi, kardiyovasküler sistem ve immün sistem sağlığı için önemli bir unsurdur.
Demir, oksijeni akciğerlerden vücudun tüm hücrelerine taşır, alyuvarların yapımında, lökosit üretiminde, çeşitli enzimlerin üretiminde ve immün sistemde rol alır. Patojenlere karşı bağışıklık oluşturur ve demir eksikliğinde bağışıklık sisteminin tepkileri bozulur. Karaciğer, kırmızı et, fasulye, fındık, yeşil yapraklı sebzeler ve zenginleştirilmiş kahvaltılık tahıllar demirden zengin kaynaklardır ancak demirin emiliminin bitkisel ve hayvansal gıdalarda farklı olduğu unutulmamalıdır.
A vitamini görme fonksiyonu, hücreler arası etkileşim ve iletişim, üreme ve bağışıklık yanıtı olmak üzere birçok fizyolojik süreçte önemli görevlere sahiptir. En zengin kaynakları; karaciğer, yumurta, zenginleştirilmiş süt ve tahıl ürünleridir. A vitamini karotenoid içeren havuç, tatlı patates, kabak ve benzeri sarı-turuncu sebzelerde, lahana, ıspanak gibi koyu yeşil yapraklı sebzelerde de yoğundur.
C vitamini (askorbik asit), insan vücudunda sentezi olmayan, dışardan alınması şart olan temel bir antioksidandır. C vitamini doğal ve edinilmiş bağışıklık sisteminin işleyişini destekleyerek vücut savunma mekanizmasına katkı sağlar. Bağışıklık fonksiyonunu destekler, dokuların gelişimi ve onarımında gerekli koruyucu rol alır. Üst solunum yolu enfeksiyonlarının alt solunum yolu enfeksiyonlarına dönüşmesini sınırladığı gözlemlenmiştir.
Mevcut beslenme düzeninize mevsimine uygun olarak ıspanak, kabak, enginar, kara lahana, domates, bezelye, kırmızı biber ,muz, limon, portakal, kuşburnu, kivi, dut gibi sebze meyveleri,
Balık, hindi, tavuk eti, yumurta, süt , peynir, yoğurt gibi protein kaynaklarını,
Ay çekirdeği, kabak çekirdeği, badem ve yer fıstığı gibi yağlı tohumları eklemeye özen gösterebilirsiniz.
Probiyotiklerin, bağışıklık sistemini olumlu yönde etkilemeleri açısından pandemi döneminde de kullanımları önem kazanmıştır. Bifidobacterium lactis HN019 bağışıklık sistemini düzenlenmesinde etkili suşlardan biridir. İnfluenza gibi viral enfeksiyonlardan korunmak için genel olarak Lactobacillus türlerine ait probiyotikler kullanılmalıdır. Probiyotik içeriği yüksek kefir, turşu, şalgam gibi fermente besinlere de hem bağırsak sağlığı hem de bağışıklık güçlendirici etkileri nedeniyle önem verilebilir.
Kurkumin, zencefilgiller ailesinin önemli bir üyesi olan zerdeçalda bulunan bir biyoaktif pigmenttir. Anti-viral, anti-inflamatör ve doğal bağışıklığı destekleyen etkileri gözlemlenmiştir.
Aynı zamanda yeşil çay, kuşburnu, ıhlamur, ekinezya ve zencefil gibi bitkilerin bağışıklık güçlendirici ve mide rahatlatıcı etkisi bulunmaktadır. Yalnız kronik bir rahatsızlık veya hamilelik durumlarında bu tarz bitkisel karışımları kullanmadan önce bir uzmana danışmayı unutmayınız.
Sağlıklı günler dilerim.
Dyt. İrem ÖZTÜRK
Ağırbaşlı, Z., Kamber, A., Kılıç, M., Addıyaman, S. C., & Harsa, H. Ş. (2020). COVID 19 pandemi döneminde potansiyel besin önerileri.
Tamer, A., & Nalbant, A. Beslenme ve Bağışıklık Sistemi. Sakarya Tıp Dergisi, 11(2), 458-466.
ÖNAL, Hülya YILMAZ; DEMİRCİ, Zeynep. İmmün Sistemin Gelişmesinde ve Desteklenmesinde Besin Desteklerinin Rolü. Sağlık Profesyonelleri Araştırma Dergisi, 2020, 2.3: 137-147.