EMZİRME DÖNEMİNDE BESLENME
EMZİRME DÖNEMİ BESLENME (LAKTASYON/SÜT ÇOCUKLUĞU)
Süt çocukluğu dönemi, çocuklarda büyüme ve gelişmenin hızlı olduğu yaşama sağlıklı başlamak ve devamında da sağlıklı olmak adına kritik bir dönemdir. Bu dönemde, çocukların sağlıklı büyüme ve gelişmesinde yeterli ve dengeli beslenme çok önemlidir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Amerikan Pediatri Akademisi (AAP) bebeklerin 0-6 ay yalnızca anne sütü ile beslenmelerini, altıncı ayda ek gıdalara geçilmesini tavsiye etmektedir. Yetersiz ve dengesiz beslenen çocuklarda büyüme geriliği ve çeşitli hastalıklar görülebilmektedir. Süt çocuğunun optimal büyüme ve gelişmesini sürdürmesi ve hastalıklardan korunmasında çok önemlidir.
Doğumla başlayan ve bir yaşına kadar devam eden süt çocukluğu dönemi, büyümenin çok hızlı oluşuna bağlı olarak mikro ve makro besin ihtiyacının yüksek olduğu, beyin gelişimin %90’ının tamamlandığı, bağırsak mikrobiyotasının geliştiği ve yeme davranışının kazanıldığı çok kritik bir dönemdir.
Anne sütü ile beslenmeyle yılda 1.3 milyon bebek ölümünün önlenebileceği öngörülmektedir. Ancak dünyada ilk 6 ayda sadece anne sütü ile beslenme istenilen orana ulaşmamıştır. Amerika Birleşik Devletlerinde en son yapılan ulusal anket verilerine göre her çocuğun %75’i belli bir süre anne sütü almıştır. 3 ay boyunca sadece anne sütü ile beslenen bebeklerin oranı %40 iken, 6 ay boyunca anne sütü alanlar sadece ise %17’dir. Ülkemizde ise Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması (TNSA) 2013 yılı raporunda, çocukların %50’sinin doğumdan sonraki ilk bir saat içinde emzirilmeye başlandığını, bebeklerin %58’inin yaşamının ilk iki ayında sadece anne sütü aldığını, bu yüzdenin yaş arttıkça azalmakta olup 4-5 aylık bebeklerde %10’a kadar düştüğü görülmektedir.
Emziren anneler nasıl beslenmeli?
- Yeni doğum yapmış olan anneler, bir yandan sütü artırmak için büyüklerimizin gösterdiği yöntemlerle, bir yanda da arkadaş akraba önerileri arasında kalarak çaresizce önüne konan her besini yemeye başlar. Oysa her besinden yeterli ve dengeli miktarlarda tükettiğinizde, besin çeşitliliğine önem verdiğinizde hem kilonuzu kontrol altında tutabilir, hem de sütünüzü artırarak bebeğinizi sağlıklı bir şekilde emzirebilirsiniz. İşte size bazı önerilerimiz;
• Gün içinde et, süt, yumurta gibi protein kaynaklarını, ekmek, bulgur gibi karbonhidratları, ceviz, fındık, badem gibi yağlı tohumları ve sebze-meyveleri yeterli miktarda almaya ve çeşitli beslenmeye özen gösteriniz.
• Sütünüzü artırmanın en kolay yolu bol bol su ve sıvı tüketimi yapmaktır.
• D vitamini bebeğinizin kas ve kemik gelişimi için önemlidir. Bu nedenle düzenli olarak bebeğiniz ile birlikte gün ışığına çıkınız. Yetersiz kaldığı noktalarda hekim önerisi ile takviye kullanmaktan kaçınmayın.
• Gebelikten kalan kilolarınızı vermek için çok düşük kalorili diyetler denemeyin. Bu gibi yöntemler süt salgılamanızı ve sağlığınızı tehdit eder. Yeterli bir emzirme ile aldığınız kiloları daha çabuk verebildiğinizi göreceksiniz. Çünkü emzirirken enerji harcayacaksınız.
- Ara öğünlerde süt kalitesini artıracak taze/kuru meyveler, yoğurt, kuru yemişler, tam tahıllı sandviçler, tostlar iyi alternatiflerdir.
- Emziklilik döneminin ilk 6 ayı sık sık beslenme yaparak 8-10 öğünlük bir beslenme programının planlanması annenin iştahını yönetmesi ve süt performansını/kalitesini desteklemesi için oldukça önemlidir.
- Omega-3 ve probiyotiklerden destek alın! Besinlerle alınan Omega 3 ve probiyotikler, çağımızda ne yazık ki vücudumuzun ihtiyaçlarını tam olarak karşılayamıyor. Bebeğin bağırsak florasını, bağışıklığını ve beyin gelişimini desteklemek için hem probiyotik besinlere hem de Omega-3 den zengin besinlere beslenmenizde yer verin. Diğer taraftan özellikle ilk 1000 gün hem probiyotik hem de omega-3 desteği alın.
- Sütünüzü artıran ve sizi besleyen en önemli noktalardan biri, uykudur! Uyku kalitesini artırmak için özellikle bu dönemde geç saatlerde alınan kafeinli içeceklerden uzak durun. Günlük toplam uyku saatini 8 saatin altına düşürmeyin.
- Yetersiz su tüketimi süt üretimini de etkiler! Günde 2 şişe maden suyu ile de süt üretimini tüketerek emzirirken terleme ile kaybettiğiniz elektrolitleri yerine koyabilirsiniz.
- Rezenenin rahatlatıcı etkisinden yararlanın! Rezene süt üretimini destekleyen östrojen ve prolaktin hormonlarını uyarır, hem bu stresli dönemlerinizde sinir sistemine etki ederek gevşemenizi sağlar hem de sütünüzü artırır.
- Kahvaltıda mutlaka her gün yumurtaya yer verin! Hayvansal kaynaklı iyi kalite proteindir ve tok kalmanızı sağlayacaktır.
Uzm. Dyt. Ayşenur Fişek
KAYNAKLAR
Balcı E. Anne sütünün çocuk büyüme ve gelişmesi üzerine etkisi. Türk Aile Hek Derg. 2011; 15(3): 135- 8.
heathypeople.gov [Internet]. Maternal, infant, and child health. Healthy People 2020; 2010. U.S. Department of Health and Human Services, [Cited: 2015 April 1]. Erişim adresi: http://www.healthypeople.gov/2020/topicsobjectives/topic/maternal-infant-and-child-health
Köksal G, Gökmen H. Çocuk Hastalıklarında Beslenme Tedavisi, Hatipoğlu Yayınevi, 2000.
Larson Duyff R. Amerikan Diyetisyenler Derneği’nin Geliştirilmiş Besin ve Beslenme Rehberi, Çeviri editörleri: Yücecan S, Pekcan G, Besler T, Nursal B, Acar Matbaacılık, İstanbul, 2003.
Neyzi O, Ertuğrul T (ed.) Pediatri Cilt1, 3.baskı, Nobel Tıp Kitabevi, İstanbul, 2002