KARDİYOVASKÜLER HASTALIKLARDA BESLENME
KARDİYOVASKÜLER HASTALIKLARDA BESLENME TEDAVİSİ
Kalp damar hastalıkları, tüm dünyadaki ölümlerin birinci derecede nedenidir. Günümüzde dünya nüfusunun %25’i kalp damar hastalıklarından etkilenmektedir. Ülkemizde de önemli bir sorun olan kalp damar hastalıklarının görülme durumu 50 yaş üstündeki yetişkinlerde %12-15 arasında değişmektedir.
Kalp damar hastalıkları, sağlıklı beslenme ve yaşam tarzı değişikliği ile önlenebilen veya oluştuktan sonra tıbbi tedavi, beslenme tedavisi ve yaşam tarzı değişiklikleri ile iyileştirilebilen bir sağlık sorunudur.
Kalp damar hastalıkları risk faktörlerinin iyileştirilmesinde temel olarak;
- doymuş yağların ve rafine karbonhidratların tüketiminin azaltılması,
- tekli doymamış yağ asitlerinin ve posa içeriği yüksek besinlerin tüketiminin artırılması hedeflenmektedir.
Risk Faktörleri
1- Yaş (erkeklerde ≥45, kadınlarda ≥55)
2- Ailede kalp hastalığı öyküsü
3- Sigara içmek ve fazla alkol tüketmek
4- Yüksek kan basıncı (Hipertansiyon/ kan basıncı 140/90 mmHg’ ın üzerinde olması)
5- Hiperkolesterolemi (total kolesterol 200 mg/dl’ın üzeri, LDL-Kolesterol 130 mg/dl’ın üzeri)
6- Diabetes mellitus
7- Şişmanlık
8- Stres
9- Fiziksel aktivitenin az olması
10- Menopoz
Beslenme İle İlgili Risk Faktörleri?
1- Beslenme bilgisi eksikliği ve yanlış besin seçim
2- Aşırı enerji alımı
3- Beslenme bilgisi eksikliği ve yanlış besin seçimleri
4- Aşırı doymuş yağ alımı
5- Yetersiz vitamin ve mineral alımı (Bridle, 2006)
Kalp hastalıklarının yüksek kan kolesterol düzeyi ile ilişkili olduğu ve kan kolesterol düzeyinin düşürülmesinin kalp hastalıkları görülme riskini azalttığı bilinen bir gerçektir.
Kolesterol
Kanda toplam kolesterol ve LDL kolesterolünün yüksek olması, HDL kolesterolünün düşük olması, kişi için risk faktörüdür. Kanda kolesterol düzeyini etkileyen çok sayıda faktör vardır. Kalıtım, beslenme alışkanlıkları, şişmanlık ve stres gibi faktörler total kolesterol, trigliserid ve LDL kolesterolünü yükseltmektedir.
KALP DAMAR HASTALIKLARINDAN KORUNMADA BESLENME PLANI NASIL OLMALI?
1-Beslenmenizde yağı azaltın: Beslenmenizde toplam yağ tüketimi enerjinin %30’ unu geçmemelidir. Sağlık açısından bakıldığında koruyucu olması için diyette yağ miktarı (enerjinin %25-30) azaltılmalıdır. Diyette yağı azaltmanın birçok yolu vardır. Süt ve süt ürünlerinin az yağlı veya yağsız olanlarını tercih edin. Yağsız dana eti, koyun eti ile derisi alınmış hayvan etlerini tercih edin. Hayvanın sırt bölgesinden alınan ve görünür yağı ayrılabilen etler daha az yağlıdır. Yağsız etler daha az kolesterol içermektedir. Yemeklerinizde katı yağları az kullanın. Margarin, tereyağı, kuyruk yağı, iç yağı gibi doymuş yağlar yerine bitkisel sıvı yağları ( zeytinyağı, ayçiçek yağı, soya, kanola yağı vb.) tercih edin.
2-Diyetinizde toplam kolesterolü sınırlayın: Günlük kolesterol alımınızı 300 mg’ın altına indirmeniz (eğer kalp damar hastalığı risk faktörleri varsa <200 mg/gün kalp sağlığınız açısından önemlidir.
3-Posa tüketiminizi artırın: Günde en az 5 porsiyon sebze ve meyve tüketimi, haftada 2 kez kurubaklagillerin kullanımı, tam buğdaylı ve yulaflı ekmeklerin tüketimi artırılmalıdır. Günlük posa tüketiminiz 25-30 gm olmalıdır.
4-Daha fazla meyve ve sebze tüketin: Sebze ve meyve tüketmek hem posa alımınıza destek olabileceği gibi daha uzun süre tokluk sağlayacaktır.
5-İdeal vücut ağırlığınızda olun: Aşırı vücut yağı kalp hastalığı riskini arttırır. Karın bölgesinde toplanan yağlar kalça ve alt ekstremitede toplanan fazla yağlara kıyasla yüksek oranda kalp hastalıkları ile ilgili risk oluşturur. Bu nedenle ideal vücut ağırlığınıza ulaşmanız (ideal Beden kitle indeksi/BKİ) dışında bel/kalça oranınızın da normal (kadınlarda 0.85 cm erkeklerde 0.90 cm) olması kalp sağlığı açısından önemlidir. Bel/kalça oranı erkeklerde 1.0, kadınlarda 0.8 üzerine çıkmamalıdır.
6-Fiziksel aktivitenizi artırın: Aktif yaşam kan kolesterol ve trigliserit düzeylerinizi normalde tutar, HDL kolestrol düzeyini arttırır, kan basıncını düşürür, stresi kontrol etmeye yardımcı olur, enerji harcayarak vücut ağırlığının kontrol altında tutulmasını sağlar. Haftada toplam 150 dk olacak şekilde egzersizler planlayabilirsiniz.
7-Sigarayı bırakın.
8-Stresi azaltın.
9-Alkol tüketiminden kaçının.
Akdeniz tipi beslenme ve DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension) diyeti kardiyovasküler hastalıklar ve metabolik sendromda etkinliği gösterilmiş diyetlerdir. Akdeniz tipi diyette özellikle monoansature yağ asidi, balık, sebze, tüketimi ve DASH diyetinde ise daha az yağ, karbonhidrat ve tuz ihtiva eden bir beslenme şekli önerilmektedir.Akdeniz Diyeti KVH’ı %50-70 azaltmakta, yüksek riskli populasyonlarda lipoprotein sevilerine etki göstermektedir.
Sonuç olarak, 2015 Amerikan Diyet Taslak Kılavuzu KV hastalıkların önlenmesi için doymuş yağların tüketiminin sınırlanması gerektiğini ancak, oluşan enerji açığının karbonhidratlarla değil bitkisel kaynaklı doymamış yağlarla dengelenmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Toplam yağın kısıtlanmasından ziyade dengeli yağlı beslenmenin benimsenmesi ve ekli şekerlerin kısıtlanması önerilmektedir.
Uzm. Dyt. Ayşenur Fişek
KAYNAKLAR
- Dietary Guidelines Advisory Committee; Scientific Report of the 2015 Dietary Guidelines Advisory Committee. 2015;http://www.health.gov/dietaryguidelines/2015-scientificreport/ Available at: October 25, 2015.
- Most MM. Estimated phytochemical content of the dietary approaches to stop hypertension (DASH) diet is higher than in the Control Study Diet. J Am Diet Assoc 2004;104:1725–7.
- Babio N, Toledo E, Estruch R, Ros E, Martínez-González MA, Castañer O, et al; PREDIMED Study Investigators. Mediterranean diets and metabolic syndrome status in the PREDIMED randomized trial. CMAJ 2014;186:E649–57.
- Baysal A; Beslenme, Hatipoğlu Yayınevi, 9. Baskı 2002,Ankara.
- Babio N, Toledo E, Estruch R, Ros E, Martínez-González MA, Castañer O, et al; PREDIMED Study Investigators. Mediterranean diets and metabolic syndrome status in the PREDIMED randomized trial. CMAJ 2014;186:E649–57